GRONDWETTELIJK HOF

Uittreksel uit arrest nr. 84/2017 van 22 juni 2017 Rolnummer : 6457 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 3 van de wet van 21 november 1989Relevante gevonden documenten type wet prom. 21/11/1989 pub. 23/12/2009 numac 2009000839 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Wet betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen. - Officieuze coördinatie in het Duits sluiten betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen, gesteld door de Politierechtbank Henegouwen, afdeling Charleroi.

Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en E. De Groot, en de rechters J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, P. Nihoul en R. Leysen, bijgestaan door de griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter J. Spreutels, wijst na beraad het volgende arrest : I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging Bij vonnis van 10 juni 2016 in zake Quentin Dantinnes tegen Henri Rasetta, tussenkomende partijen : de nv « Generali Belgium » en de nv « AG Insurance », waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op 22 juni 2016, heeft de Politierechtbank Henegouwen, afdeling Charleroi, de volgende prejudiciële vraag gesteld : « Is een verschil in behandeling tussen de eigenaars en bestuurders van bij het ongeval betrokken voertuigen, aan wie op grond van artikel 3 van de wet van 21 november 1989Relevante gevonden documenten type wet prom. 21/11/1989 pub. 23/12/2009 numac 2009000839 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Wet betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen. - Officieuze coördinatie in het Duits sluiten, de vergoeding, ten laste van hun verzekeraar van de burgerrechtelijke aansprakelijkheid inzake motorrijtuigen, van de aan hun voertuig veroorzaakte schade zou worden ontzegd, enerzijds, en de benadeelde derden die, ten laste van de verzekeraars van de betrokken voertuigen, recht zouden hebben op de vergoeding van hun lichamelijke letsels maar ook van hun materiële schade, anderzijds, verantwoord in het licht van de artikelen 10 en 11 van de Grondwet ? ». (...) III. In rechte (...) Ten aanzien van de in het geding zijnde bepaling B.1.1. De prejudiciële vraag heeft betrekking op artikel 3, § 1, van de wet van 21 november 1989Relevante gevonden documenten type wet prom. 21/11/1989 pub. 23/12/2009 numac 2009000839 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Wet betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen. - Officieuze coördinatie in het Duits sluiten betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen, dat bepaalt : « De verzekering moet waarborgen dat benadeelden schadeloos worden gesteld in geval van burgerrechtelijke aansprakelijkheid van de eigenaar, van iedere houder en van iedere bestuurder van het verzekerde motorrijtuig, alsmede van degenen die daarin worden vervoerd, van de werkgever van bovengenoemde personen, wanneer dezen van alle aansprakelijkheid zijn ontheven krachtens artikel 18 van de wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten en van de organisatie die bovengenoemde personen inzet als vrijwilligers, wanneer dezen van alle aansprakelijkheid zijn ontheven krachtens artikel 5 van de wet van 3 juli 2005 betreffende de rechten van vrijwilligers zulks met uitzondering van de burgerrechtelijke aansprakelijkheid van hen die zich door diefstal, geweldpleging of heling de macht over het motorrijtuig hebben verschaft. [...] Van de verzekering kan niettemin worden uitgesloten, de schade aan : 1° het verzekerd voertuig; [...] ».

B.1.2. Uit de motieven van het vonnis waarin de vraag aan het Hof wordt gesteld, blijkt dat het geschil betrekking heeft op een verkeersongeval waarbij twee voertuigen zijn betrokken en dat het niet mogelijk is de aansprakelijkheden van de bestuurders van die twee voertuigen vast te stellen. Een van de twee bestuurders vordert de vergoeding van de materiële schade aan zijn voertuig op grond van artikel 19bis-11, § 2, van de wet van 21 november 1989Relevante gevonden documenten type wet prom. 21/11/1989 pub. 23/12/2009 numac 2009000839 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Wet betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen. - Officieuze coördinatie in het Duits sluiten « betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen » elk voor de helft, enerzijds, van de verzekeraar burgerrechtelijke aansprakelijkheid van het andere voertuig en, anderzijds, van zijn eigen verzekeraar burgerrechtelijke aansprakelijkheid. Het verwijzende rechtscollege onderzoekt die vordering en staat stil bij de eventuele beperking, bij het in het geding zijnde artikel 3, van het recht op de vergoeding van de materiële schade van de benadeelde persoon op grond van artikel 19bis-11, § 2, van de wet van 21 november 1989Relevante gevonden documenten type wet prom. 21/11/1989 pub. 23/12/2009 numac 2009000839 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Wet betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen. - Officieuze coördinatie in het Duits sluiten wanneer de vordering is gericht tegen de eigen verzekeraar burgerrechtelijke aansprakelijkheid.

B.1.3. Artikel 19bis-11 van de wet van 21 november 1989Relevante gevonden documenten type wet prom. 21/11/1989 pub. 23/12/2009 numac 2009000839 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Wet betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen. - Officieuze coördinatie in het Duits sluiten bepaalt : « § 1. Elke benadeelde kan van het Fonds de vergoeding bekomen van de schade die door een motorrijtuig is veroorzaakt : [...] 7°) indien het motorrijtuig dat het ongeval heeft veroorzaakt, niet kan worden geïdentificeerd; in dat geval wordt het Fonds in de plaats gesteld van de aansprakelijke persoon; [...]. § 2. In afwijking van 7°) van de voorgaande paragraaf, indien verscheidene voertuigen bij het ongeval zijn betrokken en indien het niet mogelijk is vast te stellen welk voertuig het ongeval heeft veroorzaakt, wordt de schadevergoeding van de benadeelde persoon in gelijke delen verdeeld onder de verzekeraars die de burgerrechtelijke aansprakelijkheid van de bestuurders van deze voertuigen dekken, met uitzondering van degenen wier aansprakelijkheid ongetwijfeld niet in het geding komt ».

B.1.4. Het Hof wordt verzocht de bestaanbaarheid na te gaan van artikel 3, § 1, van de wet van 21 november 1989Relevante gevonden documenten type wet prom. 21/11/1989 pub. 23/12/2009 numac 2009000839 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Wet betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen. - Officieuze coördinatie in het Duits sluiten met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet in die interpretatie dat die bepaling het de verzekeraar burgerrechtelijke aansprakelijkheid mogelijk zou maken de vergoeding van de schade aan het voertuig van zijn eigen verzekerde te weigeren wanneer om zijn tegemoetkoming wordt verzocht op grond van artikel 19bis-11, § 2, van dezelfde wet.

B.1.5. In die interpretatie zou de in het geding zijnde bepaling, wanneer zich een verkeersongeval voordoet waarvoor het niet mogelijk is de aansprakelijkheden van de bestuurders van de betrokken voertuigen vast te stellen, een verschil in behandeling invoeren tussen de eigenaars van de voertuigen die de volledige vergoeding van hun materiële schade ten laste van alle verzekeraars van de betrokken voertuigen niet zouden kunnen verkrijgen en de benadeelde derden die, ten laste van dezelfde verzekeraars, recht hebben op de volledige vergoeding van hun materiële schade.

Het Hof onderzoekt de in het geding zijnde bepaling in die interpretatie.

Ten gronde B.2. Wanneer, zoals te dezen, bij rechterlijke beslissing na een ongeval waarbij verschillende voertuigen betrokken zijn, is vastgesteld dat het onmogelijk is te bepalen welk voertuig het ongeval heeft veroorzaakt, zou geen enkele van de betrokken bestuurders aansprakelijk kunnen worden geacht voor het ongeval. In die hypothese kunnen de benadeelde personen niet worden vergoed volgens de gemeenrechtelijke regels inzake aansprakelijkheid.

B.3.1. Die situatie beoogt de wetgever te verhelpen door in het in het geding zijnde artikel 19bis-11, § 2, van de voormelde wet van 21 november 1989Relevante gevonden documenten type wet prom. 21/11/1989 pub. 23/12/2009 numac 2009000839 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Wet betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen. - Officieuze coördinatie in het Duits sluiten te voorzien in een regeling van automatische vergoeding van de benadeelde persoon ten laste van de verzekeraars van de bestuurders van de betrokken voertuigen; die vergoedingsregeling staat los van een stelsel dat op de aansprakelijkheid en de aansprakelijkheidsverzekeringen is gebaseerd.

B.3.2. Die bepaling is niet alleen van toepassing op de vergoeding van lichamelijke letsels, maar ook op de vergoeding van materiële schade (zie arresten nrs. 175/2014, 96/2015 en 123/2015).

B.3.3. Wanneer artikel 19bis-11, § 2, van de voormelde wet van 21 november 1989Relevante gevonden documenten type wet prom. 21/11/1989 pub. 23/12/2009 numac 2009000839 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Wet betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen. - Officieuze coördinatie in het Duits sluiten van toepassing is, kunnen de benadeelde personen bijgevolg, ten laste van de verzekeraars burgerrechtelijke aansprakelijkheid van elk betrokken voertuig, met uitzondering van de verzekeraars van de bestuurders wier burgerrechtelijke aansprakelijkheid ongetwijfeld niet in het geding komt, de vergoeding van hun schade verkrijgen, verdeeld onder die verzekeraars in hoofdelijke aandelen.

B.4. Het in het geding zijnde artikel 3 past in het kader van een regeling die steunt op de aansprakelijkheid en op de aansprakelijkheidsverzekeringen. Het heeft betrekking op de gevallen van « burgerrechtelijke aansprakelijkheid » van de eigenaar, van de houder of van de bestuurder van het verzekerde voertuig. De in artikel 19bis-11, § 2, van dezelfde wet vervatte regel is daarentegen een regeling van automatische vergoeding die de wet oplegt aan de verzekeraars van de burgerrechtelijke aansprakelijkheid van alle bestuurders van motorrijtuigen (met uitzondering van de verzekeraars van de bestuurders wier burgerrechtelijke aansprakelijkheid ongetwijfeld niet in het geding komt).

B.5.1. In het licht van het door de wetgever nagestreefde doel is het niet verantwoord dat het recht van de benadeelde personen op een volledige vergoeding van hun schade wordt beperkt door het gegeven dat een van de bij de vordering tot vergoeding betrokken verzekeraars burgerrechtelijke aansprakelijkheid hun eigen verzekeraar is. Wanneer in een regeling van verzekering burgerrechtelijke aansprakelijkheid de contractuele relatie het mogelijk maakt de vergoeding van de materiële schade aan het voertuig van de verzekerde uit te sluiten, vloeit dat immers voort uit het feit dat die schade is veroorzaakt door de fout van de verzekerde zelf. In een regeling van automatische vergoeding van de schade die per hypothese veronderstelt dat geen enkele fout van de verzekerde kan worden aangetoond, kan de contractuele relatie tussen de verzekeraar en de benadeelde persoon de uitsluiting van de tegemoetkoming van die verzekeraar daarentegen niet verantwoorden.

B.5.2. In die zin geïnterpreteerd dat het de verzekeraar burgerrechtelijke aansprakelijkheid toelaat de vergoeding van de schade aan het voertuig van zijn eigen verzekerde te weigeren wanneer om zijn tegemoetkoming wordt verzocht op grond van artikel 19bis-11, § 2, van de wet van 21 november 1989Relevante gevonden documenten type wet prom. 21/11/1989 pub. 23/12/2009 numac 2009000839 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Wet betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen. - Officieuze coördinatie in het Duits sluiten, is artikel 3 van dezelfde wet niet bestaanbaar met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet.

B.6.1. De in het geding zijnde bepaling kan evenwel anders worden geïnterpreteerd. Artikel 19bis-11, § 2, van de wet van 21 november 1989Relevante gevonden documenten type wet prom. 21/11/1989 pub. 23/12/2009 numac 2009000839 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Wet betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen. - Officieuze coördinatie in het Duits sluiten bevat immers zelf geen enkele beperking van de vergoeding die daarbij wordt beoogd naar gelang van de contractuele relatie die bestaat tussen een van de verzekeraars burgerrechtelijke aansprakelijkheid van de betrokken voertuigen en een van de benadeelde personen. Die bepaling bevat evenmin een verwijzing naar artikel 3 van dezelfde wet.

B.6.2. In die zin geïnterpreteerd dat het de verzekeraar burgerrechtelijke aansprakelijkheid niet toelaat de vergoeding van de schade aan het voertuig van zijn eigen verzekerde te weigeren wanneer om zijn tegemoetkoming wordt verzocht op grond van artikel 19bis-11, § 2, van de wet van 21 november 1989Relevante gevonden documenten type wet prom. 21/11/1989 pub. 23/12/2009 numac 2009000839 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Wet betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen. - Officieuze coördinatie in het Duits sluiten, is artikel 3 van dezelfde wet bestaanbaar met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet.

Om die redenen, het Hof zegt voor recht : - In die zin geïnterpreteerd dat het de verzekeraar burgerrechtelijke aansprakelijkheid toelaat de vergoeding van de schade aan het voertuig van zijn eigen verzekerde te weigeren wanneer om zijn tegemoetkoming wordt verzocht op grond van artikel 19bis-11, § 2, van de wet van 21 november 1989Relevante gevonden documenten type wet prom. 21/11/1989 pub. 23/12/2009 numac 2009000839 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Wet betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen. - Officieuze coördinatie in het Duits sluiten betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen, schendt artikel 3 van dezelfde wet de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. - In die zin geïnterpreteerd dat het de verzekeraar burgerrechtelijke aansprakelijkheid niet toelaat de vergoeding van de schade aan het voertuig van zijn eigen verzekerde te weigeren wanneer om zijn tegemoetkoming wordt verzocht op grond van artikel 19bis-11, § 2, van de voormelde wet van 21 november 1989Relevante gevonden documenten type wet prom. 21/11/1989 pub. 23/12/2009 numac 2009000839 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Wet betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen. - Officieuze coördinatie in het Duits sluiten, schendt artikel 3 van dezelfde wet de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet.

Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989Relevante gevonden documenten type wet prom. 06/01/1989 pub. 18/02/2008 numac 2008000108 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Bijzondere wet op het Arbitragehof sluiten op het Grondwettelijk Hof, op 22 juni 2017.

De griffier, F. Meersschaut De voorzitter, J. Spreutels